Waarom gedragen mensen zich zoals ze doen? De wereld van gedrag en motivatie is groot en kan onoverzichtelijk lijken. Het Enneagram brengt er structuur in. Het werkt als de GPS van de persoonlijkheid.
Het Enneagram is een model voor zelfontdekking op basis van 9 persoonlijkheidstypen. Per type worden eigenschappen, talenten en valkuilen beschreven. Met deze kennis leer jij jezelf en anderen beter kennen. Dat maakt het Enneagram een krachtige tool voor het vergroten van persoonlijke effectiviteit. Het Enneagram onderscheidt zich van de andere modellen omdat het niet enkel gedrag beschrijft maar ook drijfveren. Het beschrijft de ‘waarom’ achter jouw denken, voelen en handelen.
9 Typen
Welk type past het beste bij jou
Door te werken met het Enneagram maak je bewust wat nog onbewust is in je persoonlijkheid. Het gaat om het herkennen (en betrappen) van je onbewust automatisch denken, voelen en doen. Zodat je bewust een andere (vaak betere) keuze kan maken.
Misschien sprak een van de bovenstaande afbeeldingen met korte tekst je al direct aan. Ga nu de onderstaande stappen door en kom je tot het inzicht welk type echt het meest resoneert met jou.
Stap 1 : Je leest aandachtig de onderstaande drie teksten en kiest welke tekst het beste bij je karakter past A,B of C.
A . Ik ben over het algemeen redelijk onafhankelijk en assertief geweest: ik heb het gevoel gehad dat het leven het beste werkt als je er volledig in springt. Ik stel mijn eigen doelen, raak betrokken en wil dingen laten gebeuren. Ik hou niet van rondhangen, ik wil iets groots bereiken en impact hebben. Ik zoek niet per se confrontaties, maar ik laat me ook niet dwingen. Meestal weet ik wat ik wil, en jaag dat na. Mijn credo is ’Work hard, play hard’.
B . Ik ben geneigd stil te zijn en ben eraan gewend alleen te zijn. Meestal vestig ik sociaal niet veel aandacht op mezelf, en het is over het algemeen ongebruikelijk dat ik mezelf zo krachtig laat gelden. Ik voel me niet op mijn gemak om de leiding te nemen of zo competitief te zijn als anderen. Velen zouden waarschijnlijk zeggen dat ik een soort dromer ben – veel van mijn opwinding gaat door in mijn verbeelding. Ik kan best tevreden zijn zonder het gevoel te hebben dat ik de hele tijd actief moet zijn.
C . Ik heb de neiging extreem verantwoordelijk en toegewijd te zijn. Ik voel me vreselijk als ik mijn verplichtingen niet nakom en doe wat van mij wordt verwacht. Ik wil dat mensen weten dat ik er voor hen ben en dat ik zal doen wat volgens mij het beste voor hen is. Ik heb vaak grote persoonlijke offers gebracht in het belang van anderen, of ze het nu wel of niet beseffen. Ik zorg vaak niet goed voor mezelf, ik doe het werk dat gedaan moet worden en ontspan (en doe wat ik echt wil) als er tijd over is.
Stap 2 : Je leest aandachtig de onderstaande drie teksten en kiest welke tekst het beste bij je karakter past X,Y of Z.
X . Ik ben een persoon die meestal een positieve kijk heeft en het gevoel heeft dat het goed komt. Ik kan meestal iets vinden om enthousiast over te zijn en verschillende manieren om me bezig te houden. Positief blijven kan ervoor zorgen dat ik mijn eigenproblemen te lang uitstel. Ik vind het leuk om met mensen om te gaan en anderen te helpen om gelukkig te zijn, ik geniet ervan mijn eigen geluk met hen te delen. Ik voel me niet altijd geweldig, maar ik probeer het aan niemand te laten zien!
Y. Ik ken de regels, maar ik wil niet dat mensen me vertellen wat ik moet doen. Ik wil voor mezelf beslissen. Ik kan behoedzaam zijn met mensen, maar ik ben gevoeliger dan ik laat merken. Ik wil weten waar ik bij anderen aan toe ben en op wie ik kan rekenen. Het is voor de meeste mensen vrij duidelijk waar ze met mij aan toe zijn. Als ik ergens van streek over ben, wil ik dat anderen zich net zo druk maken als ik. Ik ben een persoon met sterke gevoelens, de meeste mensen kunnen zien hoe ik me voel.
Z. Ik heb de neiging om zelfbeheerst en logisch te zijn. Ik voel me ongemakkelijk bij het omgaan met gevoelens. Ik ben efficiënt, perfectionistisch en werk het liefst alleen. Als er problemen of persoonlijke conflicten zijn, probeer ik mijn gevoelens niet in de situatie te brengen. Sommigen zeggen dat ik cool en afstandelijk ben, maar ik wil niet dat mijn emotionele reacties me afleiden van wat echt belangrijk voor me is. Ik laat mijn reacties meestal niet zien als anderen ‘bij me komen’.
Stap 3 : Kijk in onderstaande matrix en combineer je keuze A,B of C met X, Y of Z.
| X | Y | Z | |
| A | 7 – geestdriftig, deskundig, impulsief | 8 – zelfverzekerd, resoluut, dominerend | 3 – plooibaar, ambitieus, imagobewust |
| B | 9 – ontvankelijk, geruststellend, inschikkelijk | 4 – intuïtief, esthetisch, naar binnen gericht | 5 – opmerkzaam, innovatief, afstandelijk |
| C | 2 – zorgzaam, gulhartig, bezitterig | 6 – betrokken, verantwoordelijk, defensief | 1 – rationeel, principieel, zichzelf meester |
Nummer 1 t/m 9 zijn de types, lees nu de samenvatting van je gevonden type. Herken jij je hierin of is er toch een tweede keuze die beter bij je past, ook dat kan.
Samenvatting van de Types
1 De perfectionist/ De hervormer wil goed zijn en dingen verbeteren. Type 1 gelooft dat je goed moet zijn en gelijk moet hebben, en niet helemaal ongelijk moet hebben in een wereld die goed gedrag vereist en slecht gedrag bestraft. Bijgevolg verschijnen perfectionisten als gewetensvol, verantwoordelijk, verbeteringsgericht en zelfbeheerst, maar ze kunnen ook kritisch, verontwaardigd en zelfveroordelend zijn.
Ontwikkeling: Ik moet de dominantie van de kritische geest opmerken en deze vervolgens verminderen. Fouten gewoon als verschil waarderen. Verlangen en instinct accepteren en integreren, naast plicht als de weg naar heelheid.
Verdediging: Reactieformatie, wil een gewenste reactie geven.
2 De gever/ De helper wil geliefd zijn of worden. Type 2 gelooft dat je volledig aan anderen moet geven en niet volkomen nutteloos moet zijn in een wereld van geven om te krijgen. Bijgevolg zijn Gevers zorgzaam, behulpzaam, ondersteunend en relatiegericht, maar ze kunnen ook trots, overdreven opdringerig en veeleisend zijn.
Ontwikkeling: Ik moet mijn ware individuele zelf erkennen, integreren en bezitten. De verslaving overwinnen om aan de behoeften van anderen te voldoen als een manier om geliefd te zijn en voor hen te zorgen.
Verdediging: Verdringing, van eigen emoties en focussen op die van een ander.
3 De succesvolle werker/ The performer/ De winnaar wil zich waardevol en geaccepteerd voelen. Type 3 gelooft dat je iets moet bereiken en slagen en in staat moet zijn om iets te doen of te slagen in een wereld die doen beloont in plaats van zijn. Bijgevolg zijn Performers ijverig, snel, doelgericht en gericht op efficiëntie, maar kunnen ze ook onverschillig zijn voor gevoelens, ongeduldig en beeldgedreven.
Ontwikkeling: Ik moet leren vertragen, gevoelens verwelkomen en waarderen, merken dat liefde zowel ‘zijn’ als ‘doen en krijgen’ is.
Verdediging: Identificatie, met een idool (imago of successen) of een doel.
4. De romanticus wil begrijpen wie hij is en zichzelf uitdrukken. Type 4 gelooft dat je speciaal en compleet moet zijn en niet volkomen tekortschiet in een wereld die anders niet van je zou houden. Bijgevolg zijn romantici idealistisch, diep voelend, empathisch, authentiek voor zichzelf, maar kunnen ze ook dramatisch, humeurig en soms in zichzelf gekeerd zijn.
Ontwikkeling: Ik moet het verlangen overwinnen naar wat ‘nog steeds’ ontbreekt en als allerbelangrijkst wordt beoordeeld .Waarderen wat nu positief is in het leven zoals het is, en mijzelf accepteren als beminnelijk, los van mijn identificatie met de noodzaak om speciaal zijn.
Verdediging: Introjectie, de gevoelens van de ander als eigen voelen, geen onderscheid maken.
5. De waarnemer – The observer – De opmerker wil de wereld om zich heen begrijpen en competent zijn. Type 5 gelooft dat je zelfvoorzienend en goed geïnformeerd moet zijn en niet volkomen uitgeput moet raken in een wereld die te veel vraagt en te weinig geeft. Bijgevolg zijn waarnemers op zoek naar onafhankelijkheid, niet veeleisend, analytisch/bedachtzaam en onopvallend, maar ze kunnen ook terughoudend, afstandelijk en overdreven privé zijn.
Ontwikkeling: Ik moeten het verschil waarderen tussen de natuurlijke stroom van levensenergie. Beseffen dat terugtrekken juist meer uitnodigt tot indringing. Meer associëren met ervaring en gevoelens en vollediger en energieker verder gaan in het leven.
Verdediging: Isolatie, terugtrekken tot er een oplossing is voor een probleem.
6 De loyalist – De loyale scepticus/ De betwijfelaar wil zekerheid en veiligheid. Type 6 gelooft dat je zekerheid moet verwerven en niet volkomen hulpeloos en afhankelijk moet zijn in een gevaarlijke wereld die je gewoon niet kunt vertrouwen. Bijgevolg zijn Zessen zelf betrouwbare, loyale vrienden en nieuwsgierig, maar ze kunnen ook overdreven twijfelachtig, beschuldigend en overdreven confronterend zijn of angstige situaties vermijden.
Ontwikkeling: Ik moet de preoccupatie (vooringenomen gedachten) met gevaar en de daarmee gepaard gaande overmatige voorstelling van gevaar en projectie opmerken. En aandacht besteden aan wat al prima is. Mijn eigen autoriteit worden en meer vertrouwen in mijzelf en anderen ontwikkelen.
Verdediging: Projectie, eigen gevoelens op de ander projecteren, bij een ander op het bordje.
7 De levensgenieter – De avonturier wil blij, gelukkig en tevreden zijn. Type 7 gelooft dat je het leven open en stromend moet houden en niet volkomen beperkt moet zijn in een wereld die pijn en beperkingen veroorzaakt. Bijgevolg zijn levensgenieters optimistisch, opgewekt, op zoek naar mogelijkheden en plezier, en avontuurlijk, maar ze kunnen ook pijnvermijdend, ongecommitteerd en egoïstisch zijn.
Ontwikkeling: Ik moet de excessen van toekomstige plannen en lust naar ervaringen herkennen. Blijvende verbintenissen aangaan en het hele leven accepteren: pijn, angst, verveling, beperkingen evenals plezier, vreugde, opwinding en opties.
Verdediging: Rationaliseren, alles wat niet prettig is weg beredeneren.
8 De baas – De beschermer – De assertieveling wil zichzelf beschermen door sterk en vol zelfvertrouwen te zijn. Type 8 gelooft dat je sterk en onkwetsbaar moet zijn en niet volkomen machteloos moet zijn in een harde wereld waar de machtigen misbruik van je zullen maken. Bijgevolg zijn beschermers op zoek naar gerechtigheid, direct, sterk en actiegericht, maar ook overdreven indrukwekkend, buitensporig en soms impulsief.
Ontwikkeling: Ik moet intensiteit opmerken en impulsiviteit verminderen, verschillen en kwetsbaarheid waarderen en de impact op anderen realiseren en matigen.
Verdediging: Ontkenning, liever een conflict dan kwetsbaarheid tonen.
9 De bemiddelaar – De vredesstichter wil in eenheid en harmonie met anderen leven. Type 9 is van mening dat je belangrijkheid van buitenaf moet zoeken en niet volkomen onbelangrijk moet zijn in een wereld waarin je moet opgaan in jezelf en niet belangrijk moet zijn. Dientengevolge gaan bemiddelaars met elkaar om en kunnen ze met elkaar opschieten en zijn ze zichzelf vergetend, zoekend naar harmonie, comfortabel en standvastig, maar ook conflict vermijdend en soms koppig.
Ontwikkeling: Ik moet aandacht schenken aan mijn eigen zelf en behoeften. Mijn eigen prioriteiten bepalen en actie ondernemen. Ongemak, verandering en een geïndividualiseerd zelf verwelkomen.
Verdediging: Zelfverdoving, met de kop in het zand of het juist met iedereen eens zijn.
Het Enneagram cirkel model
Wanneer je helder hebt welk type van het enneagram het beste bij je past, kan het Enneagram cirkel model je helpen om verder te verdiepen.
Stresspunt en Leerpunt
In het enneagram cirkel model staan lijnen, deze hebben een richting, aangegeven met een pijl.
- Als vanaf je type de richting van de pijl volgt, kom je bij het stresspunt. Onder druk heb je de neiging de negatieve eigenschappen van dat type over te nemen. Lees hierboven in de samenvatting de verdediging van dat type.
- Ga je tegen de richting van de pijl in, dan kom je bij het zogenaamde leerpunt. Door de positieve kanten van dat persoonlijkheidstype over te nemen, verbeter jij je persoonlijke effectiviteit. Lees in de tekst van de samenvatting de positieve eigenschappen en pas deze toe om te leren.
De negen enneagramtypes zijn te verdelen in hart-, hoofd- en buiktypen
Hart: Het gevoelscentrum. De 2, 3 en 4 zijn de harttypen.
Harttypen reageren in eerste instantie gevoelsmatig op situaties. Zij zijn sneller geraakt in het hart van waaruit ieder op verschillende manieren reageert naar de buitenwereld. De centrale emotie is verdriet.
Hoofd: Het denkcentrum. De 5, 6 en 7 zijn de hoofdtypen.
Hoofdtypen reageren in eerste instantie vanuit hun denken. Zij hechten meer belang aan hun cognitie dan aan hun gevoelswereld. Angst is de centrale emotie.
Buik: Het buikcentrum. De 8, 9 en 1 zijn de buiktypen.
Bij de buiktypen is de eerste impuls voelbaar in het buikcentrum, waardoor zij in eerste instantie instinctief en intuïtief van hieruit reageren. De centrale emotie is boosheid.
De harttypes, het gevoelscentrum
De harttypes worden ook imagotypes genoemd, omdat ze bezig zijn met de vraag: is dit wat anderen willen zien/horen? Schaamte komt op over ‘wie zij zijn’.
Type 3, de Bereiker, het centrale harttype, kan van de harttypes het moeilijkste bij zijn gevoel komen. Dit type ‘toont’ zijn gevoel in zijn of haar handelen. Daardoor zien we aan de buitenkant vaak weinig gevoel .
Type 2, de Helper, reikt uit naar de wereld en zoekt gevoelsmatig situaties waarin hij of zij kan geven.
Type 4, de Romanticus, richt zich op zijn of haar emoties.. Voor dit type zijn gevoelens essentieel en ook de authenticiteit daarvan: Wat voel ik en wat voel jij?
De hoofdtypes, het angstcentrum
Deze types bevinden zich in het ‘angstcentrum’ van het enneagram.
Type 6, de Loyalist, het centrale hoofdtype, vertrouwt het minst op zijn eigen denken: gedachten, meningen, overtuigingen. De mentale processen (angsten) zijn gericht op wat fout is gegaan of kan gaan en op zelftwijfel.
Type 5, de Onderzoeker, is bang om over onvoldoende informatie en bronnen te beschikken. De Vijf is daarom gefocust op zijn privacy, tijd en kennis om informatie te verwerven en te verwerken, om daarmee zichzelf een plek te geven in deze wereld.
Voor Type 7, de Enthousiasteling, bestaan de mentale processen uit snelle rationele associaties, reacties en het invullen van de toekomst met mooie plannen. De angst is dat de voorraad ‘leuke dingen’ opdroogt om niet in contact te komen met zijn leegte.
De buiktypes, het woede centrum
De buiktypes hebben de neiging om zichzelf te vergeten en zijn daarom sterker dan anderen bezig met hun ‘wil’. ‘Wat wil ik?’ Wat wil ik niet?
Type 9, de Vredestichter, het centrale buiktype, kan moeilijk zijn eigen wil onder woorden brengen en daar de juiste actie aan verbinden. ‘Zichzelf vergeten’ uit zich in het versmelten met het gezichtspunt van anderen.
Bij Type 1, de Hervormer, draait de wil om het creëren van een perfecte wereld, zoals het hoort te zijn. Veel is niet zoals het ‘hoort’ of ‘moet zijn’ en daarom bouwt dit type veel boosheid en frustratie op.
Bij de Type 8, de Leider, manifesteert de wil zich in de vorm van macht. Macht wordt vaak niet herkent door dit type zelf omdat dit geen bewust proces is. Het kenmerkt zich door in posities terecht te komen waar macht een rol speelt en door zich niet kwetsbaar op te stellen. Boosheid komt snel op bij het gevoel van onrechtvaardigheid
De vleugeltypen van het Enneagram
Over het algemeen geldt dat je één dominante vleugel hebt. Er zijn echter ook Enneagramtypen met sterke invloeden van beide vleugels of types die amper worden beïnvloed door hun vleugels. En soms kan het zelfs zo zijn dat de vleugels zo dominant zijn, dat ze je eigen basistype overvleugelen. Eens te meer het bewijs dat we allemaal uniek zijn.
Misschien heb je het wel eens gemerkt dat je in je gedrag vanuit je basistype in situaties meer naar je ene vleugel neigt dan naar de andere.
De vleugeltypen van de 1 – de Perfectionist – zijn de 9 en de 2
Met een ontwikkelde 2-vleugel, ben je warmer, behulpzamer en dominanter.
Neig je meer naar de 9-vleugel dan ben je vaak meer ontspannen en gericht op harmonie.
De vleugeltypen van de 2 – de Helper – zijn de 1 en de 3
Met een 1-vleugel ben je idealistischer, objectiever en kritischer. (ook naar jezelf).
Heb je een sterke 3-vleugel dan ben je zelfverzekerder, ambitieuzer en meer gericht op je succes in de buitenwereld.
De vleugeltypen van de 3 – de Succesvolle Werker – zijn de 2 en de 4
Met een krachtige 2-vleugel acteer je warmer, socialer en behulpzamer.
Ga je meer richting de 4-vleugel dan ben je meer in jezelf gekeerd, gevoeliger en fantasierijker.
De vleugeltypen van de 4 – de Romanticus – zijn de 3 en de 5
Met een ontwikkelde 3-vleugel ben je ambitieuzer, vrolijker en actiever naar buiten gericht.
Neig je meer naar de 5-vleugel dan ben je beschouwender, introverter en gereserveerder.
De vleugeltypen van de 5 – de Waarnemer – zijn de 4 en de 6
Met een 4-vleugel ben je creatiever, gevoeliger en heb je een groter inlevingsvermogen.
Gericht op de 6-vleugel ben je loyaler, voorzichtiger en sceptischer.
De vleugeltypen van de 6 – de Loyalist – zijn de 5 en de 7
Ga je meer richting de 5-vleugel dan wordt je afstandelijker, behoudender en introverter.
En met een 7-vleugel ben je dominanter, extraverter en impulsiever.
De vleugeltypen van de 7 – de Levensgenieter – zijn de 6 en de 8
Met een dominante 6-vleugel ben je loyaler, verantwoordelijker en behoudender.
Als de 8-vleugel sterker is, dan ben je uitbundiger, daadkrachtiger en meer prestatiegericht.
De vleugeltypen van de 8 – de Baas – zijn de 7 en de 9
Met een krachtige 7-vleugel ben je energieker, extraverter en ondernemender.
Gericht op de 9-vleugel wordt je rustiger, vriendelijker en ben je meer gericht op harmonie.
De vleugeltypen van de 9 – de Bemiddelaar zijn de 8 en de 1
Met een sterke 8-vleugel ben je meer bereid het conflict aan te gaan en ben je assertiever en extraverter.
Ben je meer gericht op de 1-vleugel dan wil je de dingen goed doen, het maakt je kritischer en formeler.
Succes met je zelfreflectie! In een coach gesprek ga je merken dat veel van je gedachten en handeling nu op z’n plek vallen. Het wordt een stuk eenvoudiger om te groeien wanneer je weet op welke wijze je dit het snelt kan bereiken.